Doğum izni, süt izni ve bu dönemlerde alınan ödenekler, hem çalışan hem de işverenler bakımından en çok merak edilen konulardan biri. Aşağıda bu konuda ortaya çıkabilecek soru ve sorunlara 10 başlıkta cevap bulacaksınız.
1. DOĞUM İZNİ NE KADARDIR?
Doğum izni, toplamda 16 haftalık bir süredir. Doğum izni, doğumdan 8 hafta önce başlar ve doğumdan sonra 8 hafta daha devam eder.
Sağlık durumu elveriyorsa çalışan doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir. Bu durumda doğumdan önce kullanmadığı haftaları doğumdan sonrasına eklenir. Örneğin çalışan doğumdan önceki 3. haftada izne çıkmışsa kullanmadığı 5 haftalık izin doğumdan sonrasına eklenecek; çalışan bu şekilde doğumdan sonra 13 hafta izin kullanabilecektir. Ancak bu halde çalışanın sağlık durumunun çalışmaya elverişli olduğu doktor raporuyla ortaya konmalıdır. Çalışanın sağlık durumu çalışmaya uygun olsa dahi doğumdan 3 hafta önceki sürede çalışılması kanunen mümkün değildir.
Erken doğum yapılması halinde ise doğumdan önce kullanılamayan süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullanılır.
2. İKİZ BEBEK DOĞUMU HALİNDE DOĞUM İZNİ UZAR MI?
İkiz bebek doğumu halinde, doğumdan önceki izin süresi 10 haftadır. İkiz bebek beklenmesi halinde de doğumdan önce sağlık durumu çalışmaya elverişli ise doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışılabilir. Örneğin ikiz bebek bekleyen bir çalışan 3. haftasında izne çıktıysa doğumdan sonra 15 hafta doğum izni kullanacaktır.
3. DOĞUM İZNİ KISALTILIP UZATILABİLİR Mİ?
Doğum izni, kadın çalışana kanunla verilmiş bir haktır. Kadın çalışan tarafından bizzat talep edilmedikçe işveren kadını doğum izninde çalışmaya veya doğum iznini kanunen öngörülen sürelerden daha kısa olarak kullanmaya zorlayamaz.
Doğum izni süreleri çalışanın sağlık durumuna ve yaptığı işin özelliğine göre gerekirse hem doğumdan önce hem de doğumdan sonra arttırılabilir. Ancak bunun da doktor raporuyla ortaya konması gerekir.
Bu arada belirtmek gerekir ki kadın çalışan dilerse doğum izni süresinin bitiminden sonra 6 aylık ücretsiz izinalabilir. Kadın çalışanın talebi halinde işveren bu izni ona tanımak zorundadır.
4. SÜT İZNİ GÜNDE KAÇ SAATTİR?
Süt izni, çocuk 1 yaşına gelinceye kadar kullanılabilir. Süt izninin süresi günde 1,5 saattir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını çalışan kendisi belirler. Bu süreyi isterse sabah, isterse öğlen saatlerinde kullanabilir.
Süt izni süresi, günlük çalışma süresinden sayılır. Bu nedenle çalışanın ücreti süt izni kullanması nedeniyle kesilemez. Çalışanın öğle arası süresi hesaplanırken çalışanın günlük çalışma süresine süt izni süresi de dahil edilmelidir.
5. SÜT İZNİNİ TOPLU OLARAK KULLANMAK MÜMKÜN MÜ?
Uygulamada pek çok işverenlikçe süt izinleri haftanın bir gününe toplanarak toplu olarak kullandırılmaktadır. Benzer şekilde süt izinlerini toplu olarak doğum izninden hemen sonra kullandıran işverenlikler de bulunmaktadır.
Bu husus İş Kanunu ile açıkça düzenlenmemişse de eğer süt izinlerini toplu olarak kullanmak çalışanın yaranına ise ve toplu olarak kullanma yönünde çalışanın bizzat kendi talebi varsa, süt izinlerinin toplu olarak kullandırılmasında bir sakınca da olmayacaktır.
Bununla birlikte süt izninin toplu olarak kullanılması yönünde çalışanın bizzat kendi talebi bulunmalı, çalışan buna zorlanmamalıdır.
6. HAMİLE VE EMZİREN ÇALIŞAN GÜNDE KAÇ SAAT ÇALIŞMALIDIR?
Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartları Yönetmeliği hükümlerine göre, hamile veya süt izni kullanan çalışanların günde 7,5 saatten fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Bu nedenle doğum izni başlamadan ve bittikten sonra dahi hamile veya emziren çalışanların günlük ve haftalık çalışma saatleri düzenlenirken bu hususa ayrıca dikkat edilmelidir.
7. DOĞUM İZNİNDE ÜCRET ÖDENİR Mİ?
İşverenler, 16 haftalık doğum izni süresince (çoğul gebelikte 18 hafta) çalışana ücret ödemek zorunda değildir. Doğum izni süresince çalışan ve işveren arasındaki iş sözleşmesi, “askıda”dır. Çalışana doğum izni süresince ücret verip vermemek, işvereninin takdirindedir.
Benzer şekilde işverenin sigorta primi ödeme zorunluluğu da bulunmamaktadır. Bu halde çalışanın sigortalılığı, son prim ödeme gününü takip eden 10’uncu günden başlayarak sona ermiş sayılacaktır.
8. ANALIK ÖDENEĞİ ŞARTLARI NELERDİR?
Doğum izni süresince çalışanın ücreti Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından “analık ödeneği” adı altında verilir.
Analık ödeneğinden yararlanmak için doğum izninden hemen önce sigortalılığın devam ediyor olması, başvurudan önceki son 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi ödenmiş olması, prim borcunun bulunmaması, doğumun gerçekleşmiş olması ve doğum izni süresince çalışanın işyerinde çalışmamış olması gerekir.
Analık ödeneğine çalışanın bizzat kendisi başvurmalıdır. Başvuru işveren tarafından yapılamaz.
9. ANALIK ÖDENEĞİ NE KADARDIR? NE ZAMAN ALINIR?
Analık ödeneği, çalışanın doğum izni süresince alacağı brüt maaşın 2/3’si kadardır. Bu da yaklaşık olarak çalışanın eline geçen net maaşı kadar bir tutara denk düşmektedir.
Analık ödeneği, doğum izni bitiminde toplu olarak alınmaktadır. Böylece çalışan, 16 haftalık ödenek bedelini bir seferde ve doğum izni bittikten sonra alır.
10. EMZİRME ÖDENEĞİ NEDİR?
Emziren sigortalı kadın ve hatta kadının sigortalı olmaması durumunda eşi, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan emzirme ödeneği alabilir. Söz konusu ödenek bir defaya mahsus olarak verilir. Emzirme ödeneğinden yararlanabilmek için 120 gün kısa vadeli sigorta primi ödenmiş olması ve Bağ-Kur kapsamındaki sigortalıların prim ve prime esas borcunun bulunmaması gerekir.
Küçük & Küçük 