4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre aynı il sınırlarında 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerindeengelli işçi çalıştırma yükümlülüğü vardır.
Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkındaki Yönetmelik’in 2. maddesine göre engelli;
“Doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenleri”
ifade eder. Haliyle İş Kanunu ve ilgili işe alım yönetmeliğinin uygulaması, sadece bu madde gereği tanımlanan engellileri kapsamaktadır.
Aynı Yönetmelik’in 10. maddesi gereği, özel sektör işyerleri için aranan engelli çalıştırma oranı % 3 olarak tespit edilmiştir. Buna göre aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanacaktır. Çalışan sayısının tespitinde tüm iş sözleşmesi türüyle yani belirsiz, belirli, kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar dikkate alınmaktadır. Buradaki tek detay, kısmi süreli çalışanlar hakkında çalışma sürelerinin dikkate alındığı ve bu sürelerin tam süreli çalışmaya dönüştürülerek bir hesaplama yapılmasıdır. Engelli çalıştırma oranı ile yapılan hesaplamada sonucun küsuratlı çıkması halinde küsurat yarımdan az ise dikkate alınmaz; ancak yarım veya daha fazla olması halinde bu 1 işçi olarak kabul edilmektedir.
Engelli çalışanların İşkur veya bizzat işveren tarafından temin edilebilmesi mümkündür; ancak işçinin işveren tarafından temin edilmesi halinde bu durumun 1 ay içerisinde mutlaka İşkur’a bildirilmesi gerekmektedir. Bunun dışında işveren, engelli çalıştırma yükümlüsü haline geldiği andan itibaren 7 gün içerisinde bağlı olduğu İşkur’a müracaat edip çalıştırmak istediği engellilerin özelliklerini belirten bir talep formu doldurur. İşkur ise bu başvuruyu 15 gün içinde cevaplamak ve işçilerle işveren arasındaki iletişimi kurmak durumundadır. Yapılan görüşmeler neticesinde İşkur tarafından temin edilen engelli işçilerin istihdamı mümkün olmazsa bu durum, 7 gün içerisinde İşkur’a bildirilmelidir.
Engelli işçi çalıştırılmasında işverenin eşitlik ilkesini titizlikle uygulaması gerekmektedir; yani engellilerin düşük ücretle ve olması gerekenden daha ağır çalışma koşullarında çalıştırılmaması, diğer işçilere sağlanan sosyal yardımların engellilere de sağlanması önemlidir. Ayrıca yine engelli çalışanların sağlıkları için gereken tedbirlerin alınması, sağlıklarına zarar verebilecek türde bir işte çalıştırılmamaları, diğer çalışma koşullarının varlığı halinde işin başlama ve bitiş saatlerinin engellilerin durumuna göre belirlenmesi, işe dair bilgi ve yeteneklerinin geliştirilmesine katkı sağlanması, çalışma araç ve gereçlerinin temin edilmesi, çalışma hayatlarını kolaylaştıracak alternatiflerin geliştirilmesi de işverenler tarafından dikkate alınmalıdır.
Ayrıca İş Kanunu’na aykırı davranarak yükümlü olduğu halde özürlü çalıştırmayan veya yukarıda belirtilen sürelerde gerekli bildirimleri yapmayan işverenler hakkında idari para cezasının uygulanacağı da yukarıda anılan Yönetmelik ile hüküm altına alınmıştır.
Küçük & Küçük 